در قرآن کریم بیش از 300 آیه وجود دارد که مردم را به تفکر، تذکر و تعقل دعوت کرده است. اهمیت تربیت عقلانی به قدری است که برخی آن را شرط توفیق تربیت در سایر جنبه ها انسانی مانند بعد عاطفی، اخلاقی، اجتماعی و. . . دانسته اند. در مقاله حاضر سعی شده است تا جایگاه تعقل و تربیت عقلانی در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران با محوریت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، مشخص شود. علیهذا محققین با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، ابتدا بسترها و نشانه ها تعقل را تبیین نموده ونیز به ذکر برخی از موانع اخلاقی وعاطفی رشدعقل پرداخته اند و سپس با رویکردی تطبیقی در جستجوی مصادیق آن ها در سند تحول بنیادین به عنوان یکی از اسناد بالادستی تعلیم و تربیت کشور، برآمده اند. نهایتا این نتیجه بدست آمد که در جای جای سند تحول، به قاطبه بسترها و نشانه ها تعقل به طورمستقیم پرداخته شده ودر موارد دیگر، دست کم، قرابت مضمونی و مفهومی نزدیکی احساس می شود نیز درمواردی مخاطبین سندمذکور، نسبت به موانع رشد عقل انذار شده اند که این امر نمایانگر اهمیت تعقل وتربیت عقلانی در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران می باشد.