علی محبی رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در نشست خبری که امروز در آستانه هفته پژوهش در پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش برگزار شد، اظهار کرد: پژوهش هم در مبانی دینی و اندیشه‌های معصومین(ع) و بزرگان و هم در آرا و اندیشه‌های فیلسوفان، علما و صاحبنظران تعلیم و تربیت، مهم‌ترین و اساسی‌ترین رکن نظام‌های آموزشی است و چیزی مهم‌تر از پژوهش و تحقیق نمی‌بینیم.

به گزارش فارس،وی با بیان اینکه مهم‌ترین شاخصه رشد یا عقب‌ماندگی هر نظام آموزشی به چگونگی تحقیق در آن بر می‌گردد، افزود: تحقیق ریشه است و هرچه به ریشه رسیدگی شود، بارورتر می‌شود؛ در کشورهای پیشرفته دنیا، 3 تا 5 درصد درآمد ناخالص ملی را به پژوهش اختصاص می‌دهند و در کشور ما به رغم تأکیدات مقام معظم رهبری، این میزان به یک درصد هم نمی‌رسد.

* 36 راهکار سند تحول به پژوهش اختصاص دارد

محبی با تأکید بر اینکه امکان ندارد کشوری ادعای پیشرفت کند بدون اینکه از مسیر پژوهش و توسعه علم بگذرد، گفت: سند تحول بنیادین آمورش و پرورش به عنوان مهم‌ترین مطالبه مقام معظم رهبری و تمام متولیان و دلسوزان نظام و به عنوان سندی که قرار بوده است یک تحول اساسی در نظام تعلیم و تربیت ایجاد کند، 131 راهکار دارد که 11 مورد مستقیم و 25 مورد غیر مستقیم به پژوهش اختصاص دارد؛ در برخی از بندهای سند تحول خیلی صریح چرخش از برنامه درسی آموزش محور به برنامه درسی پژوهش محور را مطرح می‌کند.

وی با اشاره به اینکه برای تحقق سند تحول، 6 زیرنظام طراحی و تصویب شد که یکی از آنها زیرنظام پژوهش و ارزشیابی است و این زیرنظام 38 برنامه مشخص کرده است، اضافه کرد: 3 مفهموم بسیار مهم و مترقی در سند تحول می‌بینیم که اگر 3 مفهوم محقق شود، تحول اساسی در کشور ایجاد شده و نظام تعلیم و تربیت پیشرفته می‌شود؛ «سازمان پژوهنده» یکی از این مفاهیم است که به معنای سازمان یادگیرنده است که همواره در حال رشد است.

*رونمایی از سند و نقشه راهبردی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در هفته پژوهش

 رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه در زیرنظام پژوهش و ارزشیابی آمده است که تمام دستور کار شورای عالی معاونین و مدیران آموزش و پرورش باید پیوست پژوهش داشته باشد، اظهار کرد: «مدرسه پژوهنده»، دومین مفهوم است یعنی اگر قرار است تحولی رخ دهد، در مدرسه باید صورت گیرد و مدرسه پژوهنده، حافظه محور و آموزش محور نیست.

وی با بیان اینکه «معلم پژوهنده» سومین مفهوم است، ادامه داد: معلمی که صلاحیت‌های حرفه‌ای خود را همواره به‌روز می‌کند و دانش‌آموز را پرسشگر بار می‌آورد و دارای توانمندی تصمیم‌گیری و حل مسأله می‌کند، مورد توجه است.

محبی تصریح کرد: پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش برای تحقق این امر مهم، سند و نقشه راهبردی را تهیه کرده که در 7 فصل تنظیم شده است و تفاوت جدی با اسناد دیگر که در نظام تعلیم و تربیت وجود دارد، دیده می‌شود؛ به عنوان مثال این سند علاوه بر تحلیل محیط، ضعف‌ها و قوت‌ها، تحلیل ذی‌نفعان را هم اضافه کرده و حتی فراتر از حوزه ملی و بین المللی گام نهاده است که بر اساس این راهبردها، برنامه علمیاتی مشخص و روشن تدوین شده است و در روز ملی پژوهش رونمایی می‌شود.

وی اضافه کرد: علاوه بر تعیین اهداف کلان و عملیاتی و برنامه راهبرد و عملیاتی شفاف و دقیق، یک فصل به ارزیابی، پایش و به‌روزرسانی سند اختصاص داده شده که نرم‌افزاری هم برای آن تهیه شده است؛ همچین در این سند، 3 مأموریت کلان بر اساس اسناد راهبردی دیده شده است که توسعه فرهنگ پژوهش و پاسخگویی به نیازهای حال و آینده و نظام تعلیم و تربیت است. پژوهش‌های روند پژوهی، آینده پژوهی و مطالعات فوری تعریف کردیم همچنین تصمیم‌سازی برای مدیران مالی آموزش و پرورش مدنظر است که بستر تصمیم‌گیری را فراهم می‌کنیم.

این مقام مسؤول در آموزش و پرورش گفت: سند راهبردی به‌گونه‌ای نوشته شده است که بتونیم ادعا کنیم بُعد پژوهشی سند تحول بنیادین در سال 1405 محقق شده است. در این سند اولویت‌های پژوهشی مهم را متناسب با همین موضوع در نظر گرفتیم که یکی از آنها مدرسه تراز سند تحول است که مشخص شود مدرسه تراز چه ویژگی‌هایی دارد تا بتوانیم بر اساس آن، مدارس را رتبه‌بندی کنیم.

* تقدیر از پژوهشگران برتر در هفته پژوهش

رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان اینکه ظرفیت‌هایی که داریم پاسخگوی نیاز ما نیست ولی از ظرفیت‌های کشور در همه ابعاد باید استفاده کنیم، گفت: برای برنامه هفتم توسعه نیز، یکی، دو حکم پیش‌بینی کردیم که یکی از آنها، اختصاص نیم تا یک درصد از بودجه پژوهشی دستگاه‌ها به مسائل تعلیم و تربیت است یا اینکه در حال حاضر بین 8 تا 10 هزار دکتر معلم داریم که پیشنهادی را مطرح کردیم تا بتوانیم از توانمندی آنها استفاده کنیم.

محبی به برنامه‌های هفته پژوهش اشاره کرد و بیان داشت: در روز ملی پژوهش، مراسمی را با حضور دو وزیر آموزش و پرورش و علوم و تحقیقات و فناوری داریم که از پژوهشگران برتر تقدیر می‌شود. 90 دانش‌آموز پژوهشگر و فناور برتر از بین بیش از 12 میلیون دانش‌آموز شرکت کننده در جشنواره‌های پژوهشی انتخاب شدند؛ همچنین از 53 پژوهش برگزیده، 176 معلم پژوهنده از بین 50 هزار معلم پژوهنده، یک رساله دکتری و یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد، 4 پژوهشگر برتر، 3 شورا و کمیته پژوهشی برتر و 3 پژوهشسرای برتر از بین 691 پژوهشسرا تقدیر صورت می‌گیرد.

وی اضافه کرد: در هفته پژوهش از طریق فضای مجازی با معلمان پژوهنده جلساتی داریم همچنین یک روز به عنوان روز مدرسه و دانشگاه اختصاص دارد که دانش‌آموزان به بازدید از دانشگاه‌ها می‌پردازند. ضمن اینکه یک روز هم به تعامل با بخش فنی‌وحرفه‌ای اختصاص دارد. بازدید از پژوهشسراها و روز مدیریت علمی از دیگر برنامه‌هاست.

* مهم‌ترین چالش نظام تعلیم و تربیت در حال حاضر، اجرا نشدن اسناد تحولی است

 رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در پاسخ به پرسش خبرنگار فارس درباره مهم‌ترین چالش‌های نظام تعلیم و تربیت از نگاه این پژوهشگاه، اظهار کرد: مهم‌ترین چالش نظام تعلیم و تربیت در حال حاضر، اجرا نشدن اسناد تحولی است که برای آن زحمات بسیاری کشیده شده است. یعنی چرخش‌هایی که در این اسناد آمده است از آموزش تک ساحتی به تربیت تمام ساختی تعریف شده است. همین اتفاقاتی که در کشور افتاد و معلمان و دانش‌آموزان آمادگی لازم را نداشتند از جمله دلایش همین است.

وی با بیان اینکه برنامه درسی کشورهای پیشرفته شایستگی محور بوده نه موضوع محور، گفت: یک ساحت تربیتی، علمی ـ فناوری است که ما همین یک ساحت را نبال می کنیم که کنکور محوری رقم می‌خورد. به عنوان مثال ساحت تربیت اقتصادی یکی از مواردی است که به آن توجه نکردیم و می‌بینیم که فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها نمی‌توانند با خلاقیت و ابتکار، کارآفرینی کنند و مدام می‌خواهند در ادارات دولتی استخدام شوند.

* ممنوعیت تصمیم‌گیری بدون پیوست علمی ـ پژوهشی 

محبی با بیان اینکه به سواد رسانه‌ای و دیجیتال خیلی نپرداختیم، افزود: اگر دانش‌آموز سواد رسانه‌ای داشته باشد دنباله‌روی اطلاعات غلط نخواهد بود. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی هم برنامه‌ای برای حرکت از برنامه موضوع محور به شایسته محوری دارد.

وی با بیان اینکه یکی از چالش‌های دیگر نظام آموزشی نبود برنامه راهبردی درحوزه منابع انسانی به ویژه معلمان است، گفت: اینکه مثلا در 10 سال آینده به چه تعداد معلم، در چه پایه، چه رشته و با چه صلاحیت‌های نیاز داریم، به پژوهش نیاز دارد. همچنین چالش دیگر نظام آموزشی، تصمیم‌گیری بدون پیوست علمی ـ پژوهشی است که باید ممنوع شود.

 رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش به چالش تربیتی از حضور بدون برنامه در فضای مجازی اشاره کرد و ادامه داد: قبل از کرونا نیز این چالش وجود داشت اما ضعیف بود ولی در زمان کرونا، چالش جدی به وجود آمد؛ در این راستا پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش یک کار عمیق انجام می‌دهد و با طیف وسیعی از معلمان و دانش‌آموزان، عوامل مؤثر برخی از مشکلات را احصا می‌کند و متناسب با آن، برنامه‌های آموزشی و تربیتی ارائه می‌دهد.

وی با بیان اینکه این در سند تحول پژوهشگاه، سرانه پژوهشی برای مدرسه و دانش‌آموز در نظر گرفتیم، افزود: در خصوص اینکه چرا برخی پژوهش‌ها عملیاتی نمی‌شود، باید گفت سه دلیل وجود دارد؛ اول اینکه مدیر، پژوهش را مشکل خود نمی‌داند، دوم اینکه به پژوهش از نظر علمی خدشه وارد می‌شود و سوم اینکه ساز و کار اجرای آن فراهم نباشد.

* آیین‌نامه اشاعه و کاربست یافته‌های پژوهشی تدوین شد

محبی با اشاره به اینکه آیین‌نامه اشاعه و کاربست یافته‌های پژوهشی مبتنی بر اینکه یافته‌ها در چه قالبی ارائه شود را نوشتیم،  اضافه کرد: بر همین اساس اعلام کردیم که مدیر در هر سه مرحله حضور داشته باشد و پژوهشگاه، مشکلات را از کف میدان شناسایی کند. به‌زودی 242 اولویت پژوهشی را فراخوان می‌زنیم. ودر نظر داریم مشکل‌شناسی راهبردی با رویکرد فراکنشی مبتنی بر آینده اقدام کنیم.

 رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش از استقرار سامانه جامع مدیریت پژوهشی خبر داد و گفت: در این سامانه تمام پروژه‌های صورت گرفته در حوزه تعلیم و تربیت را جمع‌آوری می‌کنیم و یک بانک از پژوهش‌های صورت گرفته خواهیم داشت تا در اختیار همه مدیران و صاحبنظران قرار بگیرد.