معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش گفت: برای رسیدن به نتایج مطلوب در خروجی نظام آموزشی کشور باید عدالت آموزشی از دوره پیش از دبستان به صورت فراگیر محقق شود. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در این دوره برای ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی و تربیتی و در نتیجه قرارگیری کودکان در معرض محرک‌های یادگیری و دسترسی به فرصت‎های یادگیری و مفید امری ضروری و الزامی است.

به گزارش روابط عمومی معاونت آموزش ابتدایی؛ رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش و سرپرست سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک در برنامه زنده «پرسشگر» در شبکه آموزش سیما، با اشاره به معیارهای عدالت آموزشی، گفت: خوشبختانه تحولی مطلوب در ادراک از معنای عدالت اتفاق افتاده است.

وی افزود: عدالت زمانی محقق می‌شود که هر دانش‌آموز و هر کودک بدون تبعیض در جنسیت، قومیت، زبان، فرهنگ و محل زندگی، بتواند در محیط آموزشی با کیفیت مطلوب حضور داشته باشد که البته تحقق این امر به حمایت دولت نیازمند است.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: بعد از دسترس‌پذیری، دسترسی شاخص دیگری از عدالت آموزشی است. به این معنا که همه دانش‌آموزان در محیط یادگیری مطلوب حضور داشته و در این محیط قابل پذیرش و مورد احترام باشند و محیط بتواند شرایط مناسب و مطلوبی برای ایجاد فرصت‌های یادگیری عادلانه فراهم کند.

حکیم‌زاده با بیان اینکه صرف حضور در مدرسه برابر با فرصت یادگیری عادلانه نیست، اظهار داشت: دو مقوله درون‌دادها و فرایندها در کیفیت یادگیری و نتایج اثرگذار است. به عنوان نمونه شاخص‌هایی مانند شرایط خاص دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار عشایری و روستایی و یا تراکم کلاس‌های درس از نظر نسبت تعداد دانش‌آموز معلم (که با نسبت زمان معلم برای هر دانش‌آموز ارتباط مستقیم دارد) باید در مقوله عدالت آموزشی مورد توجه قرار بگیرند. به عبارت بهتر، تنها زمانی عدالت آموزشی به معنای واقعی محقق می‌شود که هر دانش‌آموز سهم برابری از زمان معلم برای یادگیری داشته باشد. علاوه بر این موارد، برخورداری از زیرساخت‌هایی مانند فضای ورزشی، فضای فعالیت‌های اجتماعی، کتابخانه‌ها و امثال آن نیز از درون‌دادهای اثرگذار در عدالت آموزشی است.

سرپرست سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با اشاره به تاکید رئیس جمهور بر موضوع عدالت آموزشی، تصریح کرد: بهره‌بندی از فضای مطلوب آموزشی تا حد بسیار زیادی وابسته به حضور معلمان آموزش‌دیده، باتجربه و متخصص است که در رشته‌های مرتبط تحصیل کرده باشند. از طرف دیگر، در مناطق روستایی و عشایری که شرایط خاصی دارند، سیاست‌های به‌کارگیری معلم باید منطبق با اقتضائات بومی باشد.

حکیم‌زاده بیان داشت: زمان یادگیری، فضای یادگیری و فرصت یادگیری، به عنوان فرایندها نقش بسزایی در تحقق عدالت آموزشی دارند.

وی تاکید کرد: برای تحقق عدالت آموزشی بهتر است به جای توجه به نتایج و خروجی نظام آموزشی، بر عناصر موثر در عدالت آموزشی تمرکز شود تا بتوان بر مبنای بهبود متغیرهای مشخص و اثرگذار عدالت را محقق کرد.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به لزوم تعریف جامع از عدالت آموزشی و توجه به همه ابعاد آن، یادآور شد: تحقق این امر به شکل‌گیری گفتمان مشترک بین همه سیاست‌گذاران، تصمیم‌گیران و مجریان در سطوح مختلف نیاز دارد. از طرف دیگر، عدالت اجتماعی باید به صورت عملیاتی با سنجه‌های مشخص تعریف شود تا بتوان ضمن درک صحیح از شرایط فعلی با شاخص‌های قابل اندازه‌گیری به سمت وضعیت مطلوب حرکت کرد؛ در غیر این‌صورت با کلی‌گویی نمی‌توان گامی در مسیر تحقق عدالت آموزشی برداشت.

حکیم‌زاده با بیان اینکه تعریف عدالت آموزشی در جهان بسیار گسترده‌تر از تعریف غالب در ایران است، یادآور شد: متاسفانه در ایران تنها موضوع بازماندگان از تحصیل به عنوان شاخص عدالت آموزشی مطرح است و این در حالیست که عدالت آموزشی موضوعی فراتر از بازماندگان از تحصیل است که البته گفتمان‌سازی آن به آگاهی‌بخشی توسط رسانه‌ها نیاز دارد تا همه جامعه از سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران کلان تا مجریان حتی در سطح مدارس به ادبیات و زبان مشترک در این مفهوم برسند.

سرپرست سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با اشاره به نقش مهم دوره پیش‌دبستانی در فرایند تحصیلی و توان یادگیری کودکان، گفت: پژوهش‌های جهانی نشان می‌دهد افرادی که پیش از دوره آموزش رسمی، در دوره‌های پیش‌دبستانی شرکت کرده‌اند، تفاوت معناداری در توان خواندن و سواد پایه با دیگر افراد دارند و موفقیت آنها با اختلاف بیشتر از دانش‌آموزان دیگر بیشتر است؛ موضوعی که آزمون‌های تیمز و پرلز هم  آنها را تایید می‌کند. این آزمون‌ها به خوبی نشان می‌دهند افرادی که دوره پیش‌دبستانی را گذرانده‌اند در پایه‌های چهارم و هشتم و همچنین در ۱۵ سالگی در سواد پایه بسیار موفق‌تر از دیگران هستند؛ البته پژوهش‌های علوم شناختی و علوم رفتاری نیز بر تأثیر مثبت گذراندن دورۀ پیش‌دبستانی تأکید دارند. 

وی با اشاره به ضرورت ارائه فرصت‌های برابر آموزشی و تربیتی به کودکان پیش از ورود به نظام رسمی آموزشی کشور، بیان داشت: این مهم در مناطق کمتربرخوردار، مناطق دو زبانه و عشایری و همچنین در خانواده‌هایی که سطح سواد پایینی دارند، اهمیت دوچندان دارد. موضوعی که نتایج مثبت اجتماعی و فرهنگی بسیاری در پی خواهد داشت.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: متاسفانه در سال‌های اخیر موضوع پیش‌دبستانی به طور خاص در مناطق کم‌برخوردار دو زبانه و عشایری مورد غفلت قرار گرفته است و سرمایه‌گذاری دولت در این حوزه به طور خاص ۴ تا ۶ سال بسیار کاهش یافته بود که این موضوع ناشی از نگاه انتفاعی به دوره پیش‌دبستانی است؛ در حالی‌که این دوره به خصوص در مناطق کم‌برخوردار نیازمند حمایت جدی دولت‌هاست.

سرپرست سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک یادآور شد: در دورۀ قبلی مسئولیت اینجانب با حمایت‌هایی که دولت وقت انجام داد، نرخ پوشش کودکان در کودکستان‌ها و در دوره پیش‌‎دبستانی از ۳۸ درصد در سال ۹۴ به بیش از ۷۲ درصد در دوره قبل از کرونا رسید و از آنجایی‌که در این امر مناطق محروم کمتر برخوردار، دوزبانه عشایری و روستایی بیشتر مورد توجه قرار گرفت، میانگین نرخ پوشش در این مناطق حتی میانگین مناطق شهری نیز بیشتر شد.

حکیم‌زاده دوره پیش‌دبستانی را زمان بنیان گذاشتن عدالت آموزشی دانست و بیان داشت: اگر عدالت آموزشی به صورت پایه‌ای و بنیادین از دوره پیش‌دبستانی محقق شود، نتایج خروجی نظام آموزشی به طور چشمگیری عادلانه شده و بهبود خواهد یافت. با این حال در چند سال اخیر سیاست‌گذاری به شکلی بود که حمایت دولت از کودکستان‌ها و دوره پیش‌دبستانی به شدت کاهش یافت تا جایی‌که نرخ پوشش کودکان در این دوره به زیر ۴۰ درصد رسید. در حال حاضر برخی استان‌ها امروز با نرخ پوشش کمتر از ۲۰ درصد مواجه هستند که در دوره قبل از کرونا پوشش دوره پیش‌دبستانی در آنها بالای ۸۰ درصد بود که این افت نرخ پوشش بسیار نگران‌کننده است.

وی یادآور شد: برای رسیدن به نتایج مطلوب در خروجی نظام آموزشی کشور باید عدالت آموزشی از دوره پیش از دبستان به صورت فراگیر محقق شود. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در این دوره برای ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی و تربیتی و در نتیجه قرارگیری کودکان در معرض محرک‌های یادگیری و دسترسی به فرصت‎های یادگیری و مفید امری ضروری و الزامی است. این امر در خانواده‌هایی که سطح سواد پایین‌تری دارند و یا از امکانات اقتصادی کمتری بهره‌مندند، نقش بسزایی در غنی شدن خزانه واژگانی کودکان دارد.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه دوره پیش‌دبستانی مطمئن‌ترین فرصت برای پیشرفت همه‌جانبه کشور است، اظهار داشت: صرف حضور در محیط یادگیری و مدرسه سبب تحقق عدالت آموزشی نمی‌شود؛ بلکه این مهم تنها زمانی عینیت پیدا می‌کند که فرد در این محیط از فرصت یادگیری برابر و باکیفیت نیز بهره‌مند باشد.

وی فقر یادگیری را یکی از چالش‌های موجود در جهان قلمداد کرد و اظهار داشت: آمار بانک جهانی شان می‌دهد ۲۰ درصد از کودکان به آموزش ابتدایی دسترسی ندارند، اما از ۸۰ درصد دانش‌آموز حاضر در مدرسه نیز ۲۵ درصد مهارت سواد پایه را با کیفیت مطلوب یاد نمی‌گیرند. این یعنی بیش از ۴۰ درصد فقر یادگیری وجود دارد.

سرپرست سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک در پایان خاطرنشان کرد: عدالت اجتماعی زمانی محقق می‌شود که همه کودکان و دانش‌آموزان با زمینه‌های اقتصادی اجتماعی متفاوت، ویژگی‌های قومی، زبانی و فرهنگی مختلف نسبت به مدرسه و محیط یادگیری احساس تعلق داشته باشند و از محیط یادگیری مثبت برخوردار باشند.